کوکب

کوکب Dahlia به خانواده Asteraceae و جنس Dahlia تعلق دارد و بومی مکزیک ، آمریکای مرکزی و کلمبیا است. کوکب گیاهی علفی با ریشه ژوخه‌ای است . درجنس این گیاه حداقل ۳۶ گونه گیاهی وجود دارد اما نمونه هایی که امروزه مورد استفاده قرار میگیرند معمولا با استفاده از برنامه های دو رگه گیری بدست آمده اند. ارتفاع ساقه های این گیاه بسیار متنوع و از حدود ۳۰ سانتیمتری الی ۲٫۴-۱٫۸ متری است. چنین انواعی نیاز به قیم مناسب دارند تا بتوانند به شکل مستقیم رشد کرده و ساقه گل آنها مستقیم بایستد.

شکل گلهای این گیاه نیز متفاوت و متنوع است. از گلهایی کوچک به قطر ۵ سانتیمتر تا گلهایی بزرگ به قطر ۳۰ سانتیمتر در بین این گیاهان وجود دارند و رنگهای متنوعی همانند سفید, زرد, قرمز, ارغوانی , گل بهی و … در بین آنان مشاهده میشود. گلهای این گیاه معمولا معطر نیست و فصل تابستان زمان شکوفایی آنها است.گلهای این گیاه نیز همانند سایر گیاهان متعلق به خانواده Asteraceae دارای دو نوع گلچه است. گلچه های شعاعی Ray Floret که در قسمت بیرونی گل قرار دارند و در واقع به شکل عامیانه همان گلبرگهای گل محسوب می شوند و گلچه های میانی(زبانه ای) Disc Floret که در بخش میانی گل قرار دارند .

تقسیم بندی کوکبها برا اساس اندازه گل

  • اندازه عظیم Giant با قطر گل بیش از ۲۵ سانتیمتر
  • اندازه برزگ Large با قطر گل ۲۵-۲۰ سانتیمتر
  • اندازه متوسط Medium با قطر گل ۲۰-۱۵ سانتیمتر
  • اندازه کوچک Small با قطر گل ۱۵-۱۰ سانتیمتر
  • اندازه مینیاتورMiniature با قطر گل ۱۰-۵ سانتیمتر
  • اندازه میگنون Mignonبا قطر حداکثر ۵ سانتیمتر

تقسیم بندی بر اساس شکل گل

  1. شکل رسمی دکوری Formal Decorative Dahlia با شکلی گرد پهن و گلبرگهایی که منظم در کنار هم هستند.
  2. شکل غیر رسمی دکوری Informal Decorative Dahlia با گلبرگهایی حالت دار و موجی که به شکل نامنظوم قرار گرفته اند .
  3. کوکبهای نیمه کاکتوسی Semi-cactus Dahlia گلچه های شعاعی این نوع از گلها می توانند که تا حدد ی نوک تیره و باریک هستند می توانند به شکل مستقیم قرار بگیرند یا کمی به شکل عقب برگشته باشند و موجدار نیز باشند.
  4. کوکب کاملا کاکتوسی Straight-cactus Dahlia گلچه های شعاعی به شکل منظم در کنار هم قرار دارند
  5. کوکب دندانه دار Laciniated Dahlia بر روی گلچه ها دندانه و یا شکافهایی مشاهده می شود.
  6. کوکبهای نیلوفر آبی Waterlily Dahlia گلچه ها پهن و فنجانی شکل است .
  7. کوکب گریبانی Collarette Dahlia یک ردیف گلچه های شعاعی گلچه های کوتاه تر را احاطه کرده است.
  8. کوکب شقایقی Anemon Dahlia گلچه های شعاعی متراکم در اطراف مرکز کروی گلچه های لوله ای قرار دارند.
  9. کوکب توپی (پومپون)Ball, Pompon Dahlia گلها همانند توپی کوچک هستند
  10. کوکب تک Single Dahlia یک ردیف از گلبرچه های شعاعی دارد.
  11. کوکب ارکیده ای Orchid Dahlia یک ردیف از گلچه های شعاعی دارد که لبه های آنان به طرف داخل برگشته اند.

کوکب

تصویر فوق: مثالهایی از تقسیم بندی گلهای کوکب بر اساس شکل گل(توضیح مختصر هر شماره در قسمت بالا آورده شده است)

ریشه ژوخه ای Touberous Root چیست ؟

همانطور که اشاره کردم گیاه کوکب بخشی زیرزمینی به نام ژوخه دارد . ژوخه در اصل ساقه تغییر شکل یافته ای است که به شکل اندامی برای ذخیره مواد غذایی گیاه عمل می کند و به همین دلیل نسبت به ساقه معمولی گیاه قطر بیشتری دارد و در زیر زمین نیز قرار میگیرد. حال در برخی از گیاهان قسمتهایی از ریشه حاوی مواد ذخیره ای میشوند و به همین دلیل متورم می شوند که به چنین ریشه هایی ریشه های ژوخه ای (غده ای) گفته می شود . کوکب یکی از گیاهانی است که چنین ریشه هایی دارد .

ریشه کوکب

تصویر فوق: ریشه های ژوخه ای کوکب

شرایط محیطی و نیازها

آبیاری: در طی فصل رشد به رطوبت کافی در خاک نیاز دارند. بهتر است زمانی گیاه را آب دهید که سطح خاک تا حدودی خشک شده باشد . آبیاری بیش از اندازه می تواند منجر به پوسیدگی ریشه ژوخه‌ای و از بین رفتن تمامی گیاه شود

دما: این گیاه به هیچ عنوان مناسب سرما و دمای زیر صفر نیست و از بین می رود. بخصوص گیاهان جوان که تازه از خاک بیرون آورده اند به سرمای دیررس بهاره حساس هستند و از بین می روند. بنابراین زمان کاشت این گیاه را به بعد از رفع شدن آخرین سرمای بهاره موکول کنید. به عنوان مثال بهتر است که دمای شبانه هوا بالای ۱۵٫۵ درجه و درجه خاک بالای ۱۰ درجه باشد و بعد اقدام به کاشت و یا انتقال گیاهان به فضای آزاد کرد. در طی فصل گرما نیز با افزایش دما به بیش از ۳۲ درجه بهتر است که مکان گیاه از سایه بخصوص در بعد از ظهر برخوردار باشد.گرمای بیش از اندازه هوا از عوامل کاهش گلدهی این گیاه است.

نور: کوکب به مکانی با نور مستقیم آفتاب به حداقل ۸ ساعت نیاز دارد. اما بهتر است که این نور در طی صبح گاه تا حدود ساعت ۳ برای آن تامین شود و در طی عصر هنگام، مکان کاشت این گیاه از مقداری سایه برخوردار باشد. این مسئله بخصوص در طی ماه های گرم تابستان به رشد بهتر گیاه کمک خواهد کرد. وجود نور مستقیم از صبح تا عصر بخصوص هنگامی که هوا گرم نیز هست، موجب سوختگی حاشیه و نوک برگها و گلبرگها خواهد شد. همچنین در روزهای گرم تابستان به پخش کردن لایه ای به ضخامت ۱۰-۷ سانتیمتر خاک برگ در اطراف تنه اصلی گیاه ، به خنک ماندن خاک و ریشه های این گیاه کمک کنید.البته توجه داشته باشید که این روش می تواند منجر به جذب و جمع شدن حلزونها و لیسه ها در اطراف گیاه نیز بشود بنابراین از این روش زمانی استفاده کنید که گرمای هوا و وجود نور مستقیم بیش از اندازه برای گیاه آزار دهنده باشد. کمبود نور نیز موجب علفی و نازک شدن ساقه و برگها و عدم گلدهی این گیاه خواهد شد.

خاک: خاکی غنی با زهکش خوب که اضافه آب را از خود عبور می دهد برای این گیاه مناسب است . همچنین وجود مواد ارگانیک به رشد این گیاه کمک می کند بنابراین می توان از موادی همانند خاک برگ، کود بسیار پوسیده گاوی، پیت موس در مخلوط خاکی استفاده کرد و شن را نیز برای افزایش زهکش خاک استفاده کرد. در طی فصل رشد نیز می توان هر ماه یک مربته از کودهایی با میزان نیتروژن پایین تر از فسفر و پتاسیم همانند فرمولهای ۱۰-۱۰-۵ و ۲۰-۲۰-۱۰ استفاه کرد. زیاده روی در کوددهی بخصوص وجود نیتروژن زیاد برای این گیاه مانع از گلدهی و همچنین پوسیدگی ریشه ژوخه‌ای می شود. کوددهی را از زمانی که گیاه ۴-۳ جفت برگ دارد می توان آغاز کرد و در اواخر فصل تابستان آنرا متوقف کرد.

کاشت ریشه ژوخه‌ای : همانطور که در قسمت دما نیز اشاره کردم هنگامی که قصد کاشت ریشه ژوخه‌ای این گیاه را دارید باید دمای خاک در حدود ۱۰ درجه باشد و دمای هوا نیز به خصوص در طی شب به زیر ۱۵٫۵ درجه نزول نکند. اگر قصد کاشت ریشه ژوخه‌ای را در خاک باغچه دارید مکانی را انتخاب کنید که روزانه و بخصوص در طی صبح از ۸-۶ ساعت نور برخوردار باشد و از آفتاب بعد از ظهر و وزش باد نیز در امان باشد. قبل از کاشت بهتر است که خاک محل را تا عمق حدود ۵۰-۴۰ نرم کنید و با خاک برگ و یا کود بسیار پوسیده دامی مخلوط کنید . ریشه ژوخه‌ای در عمق ۲۰-۱۵ سانتیمتری کاشته می‌شوند و بین ریشه ژوخه‌ای ها نیز با توجه به ارتفاع کل گیاه فاصله در نظر گرفت یعنی فاصله بین ریشه ژوخه‌ای ها یک دوم تا یک سوم ارتفاع نهایی یک گیاه بالاغ است . هنگام کاشت ریشه ژوخه‌ای را به شکل افقی و به گونه ای در خاک قرار دهید که جهت جوانه های موجود روی ریشه ژوخه‌ای به سمت بالا (به سمت سطخ خاک) باشد. برخی از پرورش دهندگان ترجیح می دهد که بعد از کاشت ریشه ژوخه‌ای خاک را آبیاری کنند و سپس به مدت چند روز عمل آبیاری را انجام نمی دهند و اعتقاد دارند که با این کار ریشه زایی گیاه تحریک می‌شود. البته مانع از خشک شدن کامل خاک شوید. زمانی که جوانه ها بر روی خاک پدیدار شدند می توان برنامه منظم آبیاری را اجرا کرد. همچنین هنگامی گیاهان را آب دهید که سطح خاک تا حدودی خشک شده باشد .مقدار آبیاری نیز در حدی باشد که خاک تا عمق ۳۰ سانتیمتری مرطوب شود. حدود ۸ هفته بعد از کاشت گیاه به مرحله گلدهی می رسد.

کاشت کوکب

تصویر فوق: گاهی لزومی ندارد که ریشه های را خیلی مورد تقسیم قرار دهیم . میتوان ریشه ها را به شکل انبوه تری نیز کاشت کرد.(به مبحث تکثیر با روش تقسیم در قسمتهای زیرین مراجعه کنید)

کاشت ریشه ژوخه‌ای در گلدان: اگر گلدان به اندازه کافی بزرگ باشد می توان کوکب را در گلدان نیز پرورش داد به همین منظور گلدانهایی که کمتر از حدود ۳۵ سانتیمتر قطر و عمق دارند مناسب کاشت این گیاهان نیستند. هر مقدار که نمونه کوکب انتخابی شما بلند قامت تر باشد به گلدان بزرگتری نیز نیاز داریم. به یاد داشته باشدی که هر مقدار گلدان کوچکتر باشد باید با فاصله زمانی کوتاه تری نیز گیاه را آبیاری کرد زیرا خاک گلدان کوچک زودتر از گلدان بزرگتر خشک مس شود.

زمستان گذرانی ژوخه ها : در مکانهایی که در زمستان یخبندان وجود ندارد ریشه های این گیاه را میتوان در خاک باقی گذاشت و بدین طریق حداقل تا ۴-۳ سال از زیبایی این گیاه در فصول بهار و تابستان بهره برد . اما به هر حال بهتر است که به ضحامت ۱۵-۷٫۵ سانتیمتر بر روی سطح خاک از مواد ارگانیک همانند خاک برگ استفاده کرد تا میزان محافظت ژوخه ها در برابر سرمای زمستان بیشتر شود. اما اگر به دلیل سرمای هوا لازم است که ژوخه ها را از خاک درآوریم بهتر است که حدود ۳۰ روز قبل از فرارسیدن یخبندان این کار را انجام دهیم . بهتر است که ابتدا به شکل تدریجی از آبیاری کم کنیم سپس ساقه ها را از ارتفاع ۲۰-۱۵ سانتی قطع کنیم (بعد از درآوردن ژوخه ها این قسمت از ساقه را نیز میتوان قطع کرد) . بعد ریشه های گوشتی را از خاک در آوریم. آنها را باید تمیز کرد و ابتدا ۳-۲ روز در مکانی خشک و به دور از نور افتاب قرار داد تا رطوبت اضافه خود را از دست بدهد. سپس ژوخه ها را میتوان در جعبه های چوبی و یا سینی و یا کیسه های پلاستیکی به تنهایی و یا در میان پیت موس و یا شن در محیطی که ۷-۵ درجه (حداکثر ۱۰ درجه ) دما دارند نگهداری کرد . دمای بیشتر موجب چروکیده ژوخه ها و دمای کمتر موجب سرمازدگی و پوسیدگی آنان خواهد بود . با فرارسیدن فصل بهار می توان غده ها را در صورت لزوم ابتدا تقسیم کرد و سپس آنها را در مکان مورد نظر کاشت.

تکثیر: گیاه کوکب را می توان از طریق ریشه ژوخه‌ای آن تکثیر کرد. یعنی در اوایل فصل بهار و زمانی که جوانه ها ی گیاه حدود ۳-۲ سانتیمتر هستند نسبت به تقسیم ریشه ژوخه‌ای اقدام کرد و هر قسمت را در مکانی جدا گانه کاشت کرد . البته عمل تقسیم را میتوان در زمان بیرون آوردن ژوخه ها از خاک یعنی در اواسط-اواخر فصل پاییز نیز انجام داد اما در اوایل فصل بهار مکان قرار گیری جوانه ها بر روی ژوخه را بهتر می توان تشخیص داد. وجود یک جوانه بر روی قطعات جدا شده از ژوخه مادری ، ضروری است و برای اطمینان از حضور جوانه نباید قسمت متورمی که در انتهای یک ژوخه قرار گرفته است و با نام تاج شناخته می شود حذف شود.

کوکب از طریق بذر نیز تکثیر میشود . بذرها را در اوایل بهار میتوان کاشت . عمق کاشت بذرها حدود ۶-۳ میلیمتر است و برای کاشت آنها میتوان از مخلوط خاک برگ+ پرلایت و یا کوکوپیت + پرلایت و یا هر مخلوط سبک دیگری که علاوه بر زهکش مناسب رطوبت را نیز به خوبی می تواند در خود نگهدارد استفاده کرد. بعد از کاشت بذرها می توان برای آبیاری از عمل افشانه و غبار پاشی آب استفاده کرد تا بذرها به دلیل جریان آب جابجا نشوند. همچنین برای حفظ رطوبت بیشتر میتوان بر روی مکان کاشت بذرها پلاستیکی شفاف کشید. مراقب عدم خشک شدن و همچنین آبیاری بیش از اندازه بذرها باشید. در دمای ۱۸ درجه سانتیگراد حدود ۲۱-۷ روز طول می کشد تا بذرها جوانه زنند. بعد از جوانه زنی بذرها و زمانی ۴-۳ جفت برگ داشتند (حدود اواسط تا اواخر اردیبهشت ) می توان گیاه را از مکان اولیه درآورد و در مکان بعدی کاشت کرد.

گیاهچه کوکب

تصویر فوق: گیاه حاصل از رویش بذر در مراحل بزرگتر

آفات و بیماری: شته ، تریپس و کنه تار عنکبوتی از جمله آفات شایع این گیاه هستند از بین بیماری ها نیز میتوان به سفیدک پودری اشاره کرد که برگها با لایه ای گرد مانند و سفید پوشانده می شوند. کپک بوترتیس بیماری قارچی دیگری است که موجب چروکیدگی گلها و غنچه ها و پوشیده شدن آنها با لایه ای خاکستری- سفید می شود . در بیماری زنگ گیاهی کوکب لکه های بیشمار و کمرنگی روی برگها شکل میگیرد. در بیماریهای ویروسی برگها بدشگل و پیچیده می شوند و رگه های زرد رنگ بر روی پهنه برگها شکل میگیرد. در بیماری گال طوقه نیز ساقه ها نرم و قسمتی از آنان متورم می شوند.

هرس: در مورد گیاهان کوکب درشت گل ، معولا عمل حذف جوانه به منظور درشت تر شدن جوانه گل انتهایی صورت می گیرد یعنی بجز جوانه گل انتهایی مابقی جوانه های گل موجود روی ساقه گل حذف میشوند البته این عمل اکثر در مورد کوکبهای گلخانه ای انجام میشود و در مورد کوکبهای فضای سبز اغلب به تمامی جوانه های گل اجازه رویش داده میشود. عمل دیگر حذف گلهای پژمرده است این کار باعث می شود که انرژی گیاه صرف تولید گلهای جدید و طولانی شدن دوران گلدهی گیاه شود .

کوکب 2

گل کوکب

منبع : وبلاگ باغبانی سبز با اندکی تغییرات

0 پاسخ

ثبت دیدگاه

مایل به ملحق شدن به بحث هستید ؟
به ما بپیوندید !

دیدگاهتان را بنویسید